Chợ Gò – Khu chợ lạ chỉ mở cửa vào ngày mồng một

Ở tỉnh Bình Định, có một phiên chợ đặc biệt, bởi chỉ tổ chức duy nhất vào mùng một Tết Nguyên đán. Phiên chợ này mang đậm nét văn hóa miền “đất võ trời văn”, có nguồn gốc từ thời kỳ anh em nhà Tây Sơn – đó chính là chợ Gò.

1. Chợ Gò ở đâu?

Chợ Gò họp trên một gò đất dưới chân núi Trường Úc, gần bờ sông Hà Thanh trên đường đổ vào đầm Thị Nại. Nơi đây đã sinh ra và nuôi dưỡng nên tinh thần sáng tạo của những danh nhân văn hóa như Xuân Diệu và Đào Tấn – những con người đã góp phần làm nên vẻ đẹp tinh thần của miền “đất võ trời văn” Bình Định. Mặc dù được gọi là chợ, nhưng thực tế chợ Gò không có bất kỳ gian hàng hay túp lều nào. Đây là một bãi đất trống, rộng lớn. Trong suốt năm, không có bất kỳ hoạt động chợ nào diễn ra, chỉ có duy nhất một phiên họp chợ vào mùng một Tết Nguyên đán.

Chợ Gò nằm ở chợ Đầm Thị Nại – Ảnh: Tổng hợp

2. Có gì trong khu chợ Gò Bình Định?

Khác với những phiên chợ họp vào các ngày thường, chợ Gò trở thành một hội vui sôi động như một phần của không khí xuân. Ngay sau khi tiếng pháo giao thừa vang lên, người dân từ các vùng lân cận đến với chợ mang theo những sản vật đặc trưng của địa phương để bày bán. Ai đến trước sẽ bày hàng trước, và những người đến sau sẽ nối theo, tạo ra một sự sắp xếp tự nhiên mà không cần phải cãi vã hay tranh giành. Họ mang đến để bán không chỉ để kiếm lời mà còn để nhận lấy lộc đầu năm. Người mua không chỉ đến để mua thực phẩm mà còn để tìm cho mình một ít lộc vào đầu năm mới.

Trong phiên chợ này, không ai quan tâm đến việc mặc cả về giá cả, không có việc cố gắng kè kè hoặc bớt bớt một chút. Mọi người đều đặt niềm tin vào việc trao cho nhau những phần quà nhỏ, tạo ra một không khí của sự hoà mình và chia sẻ. Mục đích của họ không chỉ là để kiếm lời, mà còn để gửi đi những lời chúc tốt đẹp cho mọi người, chúc cho mỗi gia đình một năm mới an khang, thịnh vượng.

Chợ Gò những ngày mồng một tết – Ảnh: Tổng hợp

Ngoài việc bán trầu cau và vôi, người dân còn mang đến những đặc sản khác, tất cả đều là các sản phẩm được chăm sóc và sản xuất bởi chính tay bà con miền quê, từ việc trồng trọt đến chế biến: rau, củ, các loại trái cây… Các đặc sản “chính hiệu” của địa phương như nem Chợ Huyện, rượu nếp Trường Úc, rượu gạo Trường Úc thì luôn có mặt. Dù đi xa hay đi ngược về, người dân bản địa vẫn nhớ như ca dao: “Rượu ngon Trường Úc mê ly, Gặp nem Chợ Huyện bỏ đi không đành”.

3. Tại sao Chợ Gò chỉ mở vào ngày mồng một Tết Nguyên đán?

Chợ Gò có từ thời kỳ anh em nhà Tây Sơn. Theo truyền thuyết, vào ngày đó, vị anh hùng với chiếc áo vải cờ đỏ Nguyễn Huệ đã chọn nơi đây làm trạm tập kết lực lượng để chuẩn bị cho cuộc chiến chống lại quân đội của chúa Nguyễn. Tại khu vực này, Nguyễn Huệ đã giao phó nhiệm vụ chỉ huy cho hai phó tướng là Trần Quang Diệu và Võ Văn Dũng, để dẫn dắt binh sĩ đóng quân phòng thủ tại cửa biển Thị Nại, nhằm đề phòng trước mọi tấn công bất ngờ từ phía quân chúa Nguyễn.

Để tưởng nhớ công lao của nhà Tây Sơn và để thể hiện ý nghĩa của hội chợ dân gian, được đích thân Vua Quang Trung khởi xướng, mỗi khi đến mùng một Tết Nguyên đán, người dân nơi đây lại tổ chức phiên chợ đặc biệt này.

Về hội chợ Gò, trong sách “Tuy Phước – Lịch sử và văn hóa” (Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia – Sự thật, 2015) đã ghi lại: “Gắn với truyền thuyết địa phương, nơi đây từng là tiền đồn của quân Tây Sơn, đóng giữ để bảo vệ cảng Thị Nại và thành Hoàng đế. Vào dịp Tết, Hoàng đế Quang Trung đã chỉ dẫn mở hội vui xuân tại chợ Gò Trường Úc. Ban đầu, điều này nhằm mang lại niềm vui cho nhân dân sau thời gian chiến tranh, thời kỳ khổ nhọc. Sau đó, mục đích chính là để các binh sĩ vui xuân, giảm bớt nỗi nhớ nhà trong trái tim. Thời gian vui xuân được quy định từ mùng một đến mùng ba Tết. Chợ Gò không phải là nơi cho các cuộc thương thảo, cãi vã như ngày thường. Mua bán ở đây không chỉ là về vấn đề kinh tế, mà còn là cách để trao cho nhau những lời chúc tốt đẹp, mong muốn cho một năm mới an khang, thịnh vượng.”

Nguồn: Tổng hợp

Bài viết tham khảo: